Ngày ấy có một con
châu chấu mải mê kiếm ăn lạc mất đường về. Tối đến, trời rét lại mưa
rơi rả rích, làm cho châu chấu ta run rẩy. Nó muốn tìm một chỗ ngủ, nhưng bóng
đen dày đặc chẳng biết đường nào mà lần. - "Ta có bò liều may gặp
chỗ nào khỏi ướt thì nằm tạm một đêm". Nghĩ vậy, chấu ta cứ lồm cồm bò mãi
trên một cành cây mới bám được. Cuối cùng, không ngờ nó lại lọt vào nhà chim
ri. Đến đây, châu chấu thấy ấm áp dễ chịu. Nhưng một tiếng hỏi cất lên:
- Đêm hôm khuya
khoắt, ai vào nhà tôi đó? Khéo kẻo đạp lên mấy đứa con tôi!
Thấy chim ri mẹ đứng
lên hỏi thế, chấu rên rỉ đáp không ra hơi:
- Tôi là chấu
đây!... Đêm lạnh quá... Làm ơn cho ngủ nhờ một đêm, sáng dậy là đi ngay.
- Nhà rách nát chật chội, mấy mẹ con nằm không đủ. Thôi chú tìm nơi khác đi!
Nhưng chấu vẫn van
nài:
- Cho ghé lưng
nằm một tí phía ngoài này cũng được, kẻo tôi lạnh cóng không thể bước đi đâu được nữa.
Nghe nói, chim ri mẹ
thương hại, bèn đáp:
- Thôi được,
cho chú mày nằm ghé bên kia, nhưng phải co cẳng kẻo đạp vào mấy đứa con ta.
Thế là chấu xếp hai
càng vào bụng, đặt lưng ngay bên cạnh mấy con bé của chim ri. Chỉ một chốc sau,
chấu cũng như chim ri ai nấy đều ngon giấc.
Đang ngủ say sưa, bỗng
nhiên một tiếng nai kêu "tác" bên cạnh nhà. Tiếng kêu quá to làm cho
châu chấu giật mình tỉnh dậy. Chấu vươn vai rồi quên mất lời chim ri
dặn, duỗi thẳng đôi cẳng dài thượt của nó. Nhà chim ri vốn đặt lơ lửng trên một
cành na, nhà quá rách nát vì gió đánh tả tơi lâu ngày chưa kịp chữa. Châu chấu
duỗi mạnh đôi càng làm cho cả một chỗ nằm răng rắc:
- Ôi chao! Đổ mất,
đổ mất.
Chim ri mẹ kêu
tướng lên. Quả nhiên cái duỗi chân của chấu đã làm hại nó. Mấy con chim con bị
đạp dồn về một phía, cái nhà nghiêng hẳn, chỉ một chốc rời khỏi cành na, một
con chim non còn ngủ say cũng lăn theo và rơi tõm xuống sông. Mẹ con chim bay
loạn xạ đi tìm thì nó đã bị nước cuốn trôi mất.
Tức giận, vì châu chấu
tự dưng vô cớ đến gây tai họa cho nhà mình, sáng hôm sau mẹ con chim
ri bèn đi kiện với Bụt. Nghe nguyên cáo trình bày đầu đuôi, Bụt liền theo đến tận
nơi xem xét rồi gọi châu chấu đến hỏi:
- Tại sao nhà
ngươi đêm hôm đến làm hại nhà người ta?
Châu chấu cúi đầu nhận
rằng quả nó có gây tang tóc cho nhà chim ri, nhưng nó cũng cho Bụt biết rằng nó
vốn không có ác ý:
- Tôi không phải
là kẻ vô ơn bạc nghĩa đâu. Vì con nai tự dưng ở đâu đến kêu thét vào tai làm
cho tôi giật nảy mình. Chính vì thế mà tôi duỗi chân theo thói quen nên mới ra
nông nỗi.
Thấy châu chấu thức
tỉnh nên Bụt cũng thương hại, bèn cho gọi nai đến, kể cho nai biết đầu đuôi sự
việc xảy ra, rồi bảo:
- Nhà đổ, con
chết, rõ ràng là tại tiếng kêu thét của nhà ngươi. Tại sao nhà ngươi đêm hôm
khuya khoắt đến đây kêu rống lên làm gì để gây nên tai vạ?
Nai vội vàng trả lời:
- Oan tôi quá!
Lúc ấy tôi cũng đang lim dim đôi mắt. Tự nhiên một quả na xanh rơi xuống trúng
vào mặt làm tôi toáng đảm kêu lên. Vậy là tại quả na chứ không phải tại tôi.
Nghe nai bày tỏ có
lý, bụt quay sang hỏi cây na:
- Vì sao ngươi
lại để cho quả xanh rơi trúng vào mặt con nai, làm cho nó hét tướng lên, gây
tai vạ cho nhà ngươi. Người đã biết tội chưa?
Na đợi Bụt buộc tội
xong, lập tức trả lời:
- Bẩm ngài. Tôi
đâu có muốn quả xanh của tôi rơi. Vì con sâu nó làm hại tôi, nó cắn cuống quả
xanh, cho nên quả mới rụng đấy ạ!
Đến lượt sâu được Bụt
sai gọi đến kể cho nghe sự tình rồi kết tội:
- Nhà ngươi đã
thấy rõ chưa? Nếu nhà ngươi không cắn quả na xanh thì làm gì có tai vạ xảy đến
cho nhà chim ri. Vậy ngươi không tránh được tội lỗi.
Nhưng Bụt không ngờ
sâu cũng không nhận tội. Sâu đáp:
- Bẩm ngài, tôi
vốn sống yên ở trong đám lá khô dưới kia. Ở đó tôi có nhiều thức ăn ngon lành.
Nhưng mấy hôm nay có con gà ở đâu đến sục sạo tìm giết cả họ nhà tôi rất kinh
khủng. May mắn làm sao, tôi ba chân bốn cẳng bò được lên đây. Chẳng có gì nhét
vài bụng nên tôi phải gặm chút vỏ quả na cho đỡ đói. Nếu có rơi trúng vào nai
hay con gì khác thì điều đó không phải tại tôi mà là tại con gà kia.
Lại đến lượt gà được
gọi đến đối chất. Gà vốn không phải quê tại khu vực này. Nó có một đàn con. Mẹ
con thường dẫn nhau đi kiếm ăn. Nhưng thức ăn ngày một hiếm. Ngày hôm
kia, mẹ gà nhờ được vịt, chỗ quen biết chở qua sông hứa sẽ xin ấp trứng
để đến ơn. Vì thế mấy hôm gà được no bụng. Nhưng khi nghe Bụt bụt buộc
tội vì đã gây vạ cho chim ri gà đờ người không biết tìn câu gì để chống chế vì
khu vực này không phải quê quán của mình. Hỏi đến ba lần, gà không trả
lời được, nên bị Bụt giam lại.
Bầy con của gà có bốn
con mái một con trống. Khi nghe vịt cho biết là mẹ mình bị giam ở bên
kia sông thì chúng nó hết sức hốt hoảng. Chúng khẩn khoản nhờ vịt chở sang thăm
mẹ. Bốn con gà mái nhớ thương mẹ quá tranh đi trước. Chúng nó chỉ biết
kiếm sâu tìm mồi nuôi mẹ mà không biết kêu van với Bụt để mẹ được tha, nên cuối
cùng lại về không. Hôm sau đến lượt con trống con đi thăm mẹ nó kể đầu
đuôi sự tình vì sao Bụt bị bắt giam, gà trống con bèn đi tìm Bụt rồi phân trần:
- Bẩm ngài,
ngài bắt giam mẹ con quả thật oan ức. Bụt chau mày, hỏi:
- Lại còn oan nỗi
gì. Nếu mẹ mày cứ kiếm ăn ở bên kia sông đừng qua bên này, thì làm gì có chuyện
con sâu bò lên cắn quả na xanh, làm gì có chuyện quả na xanh ấy đứt cuống rơi
vào mắt con nai để con nai kêu thét lên, rồi làm gì có chuyện con châu chấu giật
mình duỗi chân đạp đổ nhà chim ri và làm cho con nó chết. Chính thủ phạm là mẹ
mày, mày còn kêu oan nỗi gì.
Gà trống con lễ phép
thưa:
- Bẩm ngài,
chính vì thế mà con phải kêu oan cho mẹ con, vì rõ ràng trong lục súc
sáu loài, loài nào loài ấy khi sinh con đẻ cái đều được trời cho có sữa nuôi
con riêng loài gà chúng con thì tuyệt nhiên không có lấy một giọt sữa. Vì thế
gà phải chạy vạy tần tảo nuôi con. Mẹ con phải vất vả đi các nơi khác kiếm ăn
là vậy. Bên kia người khôn của khó nên phải lần mò sang bên này. Tình cảnh khó
khăn buộc phải thế, đâu có phải là tội tại mẹ con!
Bụt thấy gà trống
con cãi cho mẹ có lý có lẽ, đành phải thả cho mẹ nó về.
Thấy gà trống bé người mà khôn
ngoan, ai nấy đều khen ngợi. Từ đó mỗi lần có kiện tụng việc gì, người ta thường
mang gà trống theo, hy vọng nhờ sự có mặt của nó mới thắng kiện. Còn gà thì phải
ấp trứng vịt để trả ơn, dòng dõi của nó sau này vẫn thế.
Hết.
KHẢO DỊ
Đồng bào Tây Việt-bắc
có truyện tương tự: Tại sao bụng con ve không có ruột?
Xưa, chim chích kết
bạn với cào cào, hai con chơi với nhau rất thân thiết. Một hôm đi làm về bị mưa
to, cào cào xin nghỉ nhờ nhà bạn một đêm. Nhà chim chích chỉ có hai mẹ con
chật chội, còn cào cào chân dài: mình nằm trong nhà nhưng chân lại thò ra ngoài
sân. Nghe lời bạn, cào cào co chân lại và cứ thế đánh một giấc ngon lành. Cũng
như truyện của ta, nửa đêm nghe tiếng hươu kêu, cào cào giật mình duỗi chân,
không phải đạp đổ nhà mà đạp phải bụng con của bạn, lòi ruột ra. Chim chích kêu
kiện ở xã trưởng là ké đọt - giống chim lớn hơn chim chích. Ké đọt không xử được.
Nội vụ đưa lên cai tổng là bìm bịp. Bìm bịp tra vấn cào cào. Cào cào đổ lỗi cho
hươu. Đến đây truyện bắt đầu khác với của ta. Hươu bị đòi đến lại đổ lỗi cho
sóc: - "Vì con sóc ném quả xuống đầu tôi". Sóc đến lượt bị đòi đến đối
chất lại đổ lỗi cho ve: - "Vì con ve nó kêu nên tôi sợ tôi phải về, vội
vàng đánh rơi hạt dẻ". Lại đến lượt ve bị đòi đến, trả lời: -
"Vì mưa tạnh mát trời nên tôi kêu chơi". Bìm bịp liền kết tội
ve là thủ phạm, bắt ve moi ruột gan để đền cho con của chim chích. Vì thế ngày
nay loài ve không có ruột mà hàng ngày kêu chẳng có giờ giấc gì cả.
Người Thái cũng có
truyện: Tại sao ve (mành khằm) không có ruột? có khác với truyện của
người Tày:
Một hôm Trời (Then)
phái ve xuống trần để làm nhiệm vụ hàng ngày báo tin mặt trời sắp lặn cho mọi
giống vật sớm tìm đường về hang ổ. Vừa xuống, lập tức ve cất giọng kêu thử.
Không ngờ tiếng kêu làm cho mọi giống vật hốt hoảng. Gấu đang kiếm ăn
gần đấy liền chạy nhanh về. Vội quá gấu va phải bí. Bí đứt cuống lăn xuống va
phải gốc vừng. Vừng bị lay, hạt nứt nẻ văng vào mắt gà đang kiếm ăn gần đó. Gà
mắt nhắm mắt mở mổ nhầm phải tổ kiến vàng, kiến vàng bò toán loạn đốt
phải chân sóc. Sóc đau nhức, chạy lung tung đạp phải cây cùn ngứa. Quả cùn ngứa
(vốn đụng đâu làm ngứa đó) rơi, không may rụng trúng lưng trâu. Trâu
ngứa quá chạy tìm ao để dầm mình, không ngờ đạp phải mô đất. Mô đất lăn xuống
ao đè bẹp ruột nòng nọc. Nòng nọc bèn bắt đền mô đất; mô đất đổ tại
trâu; trâu đổ tại cùn ngứa; cùn ngứa đổ cho sóc; sóc đổ cho kiến vàng; kiến
vàng đổ cho gà; gà đổ cho vừng; vừng đổ cho bí; bí đổ cho gấu; gấu cuối cùng đổ
tại ve. Ve đổ vấy cho "Then". Nòng nọc bèn kiện lên then. Then phán:
- "Chưa tối mà đã kêu thế là chính lệnh bất nhất. Vậy ve phải rút ruột đền cho nòng
nọc?". Bởi vậy ngày nay bụng con nòng nọc thì to, con ve không có ruột.
Xem thêm các truyện
khác tại đây:
-----
Comments
Post a Comment