Ngày ấy có đôi bạn chí thân là Quắc và Nhân. Họ đều là con nhà học trò nghèo, lại đều mồ côi cha mẹ, Quắc được học nhiều hơn bạn: anh chàng làm thầy đồ dạy trẻ. Tuy bổng lộc chẳng có là bao nhưng Quắc vẫn thường giúp đỡ Nhân. Đối lại, có lần Quắc bị ốm nặng, giá không có bạn thuốc thang ngày đêm thì anh khó lòng sống nổi. Sau đó cũng vì sinh kế, đôi bạn phải chia tay mỗi người mỗi ngả.
Trong khi Quắc sống cuộc
đời dạy trẻ thì Nhân cũng đi lang thang đến các vùng xa lạ làm thuê làm mướn.
Trải qua một thời kỳ lang bạt, cuối cùng anh chàng vào làm công cho một phú
thương. Thấy chàng thật thà chăm chỉ, phú thương rất tin cậy. Chẳng bao lâu Nhân
được phú thương gả con gái cho.
Vợ Nhân có nhiều của
riêng. Vì thế Nhân nghiễm nhiên trở nên một phú ông có cơ nghiệp kha khá ở
trong vùng. Nhân giàu nhưng không quên tình bầu bạn. Nhân vẫn nhớ tới lời thề
"sống chết sướng khổ có nhau" với Quắc. Nhân cất công đi tìm và sung
sướng thấy Quắc vẫn còn sống. Tuy Quắc đang dở năm dạy, nhưng Nhân cũng thương
lượng được với cha mẹ học trò cho con em chuyển sang một cụ đồ khác rồi đưa
Quắc về nhà mình. Nhân dặn người nhà phải coi Quắc không khác gì mình, cơm nước
hầu hạ không được bê trễ.
Nhưng tính vợ Nhân không
được như chồng. Xưa nay đối với những kẻ rách rưới, chị ta thường tỏ vẻ coi
thường. Và, chị ta không cùng sống những ngày hàn vi với Nhân nên có thấy đâu
tình nghĩa giữa Nhân và Quắc như thế nào. Nhưng thấy chồng trọng đãi khách nên
lúc đầu chị không dám nói gì. Nhân luôn luôn bảo vợ: - "Đây là người thân
nhất trong đời tôi. Nếu không có bạn thì tôi chưa chắc đã sống để gặp
nàng". Vợ Nhân chỉ lẩm bẩm: - "Khéo! Bạn với bè! Chỉ có ngồi ăn hại".
Dần dần vợ Nhân bực mình
ra mặt. Chị ta khó chịu vì cái ông khách lạ tự dưng ở đâu đến chả giúp ích gì
cho nhà mình, chỉ chễm chệ trên giường cao, cơm rượu mỗi ngày hai bữa. Vợ Nhân
trước còn nói mát sau thì ngoa ngoắt ra mặt. Có hôm người đàn bà ấy đay nghiến
cả chồng lẫn khách:
- Chẳng phải bố già,
không phải khách nợ, ở đâu lại rước về thờ phụng: ăn no lại nằm. Thôi liệu mà
tống quái đi!
Thấy thái độ vợ ngày càng
quá quắt, chồng chỉ sợ mất lòng bạn. Một mặt Nhân thân hành chăm chút bạn chu
đáo hơn cả lúc trước, mặt khác Nhân tỷ tê khuyên dỗ vợ. Nhưng vợ Nhân chứng nào
vẫn giữ tật ấy. Về phần Quắc thì chàng hiểu tất cả. Đã hai lần Quắc cáo bạn xin
về nhưng Nhân cố giữ lại. Thấy bạn chí tình, Quắc lại nấn ná ít lâu.
Nhưng hôm đó Quắc quả
quyết ra đi vì chàng vừa nghe được những câu nói xúc phạm nặng nề. Quắc nghĩ,
nếu mình không đi sớm thì có ngày bị nhục với người đàn bà này. Mà nếu ra đi
như mấy lần trước thì sẽ bị bạn chèo kéo lôi thôi.
Một hôm, trời còn mờ
sương, Quắc cất bước lẻn ra khỏi nhà. Để cho bạn khỏi mất công tìm kiếm, khi đi
qua một khu rừng, chàng cởi khăn áo treo lên một cành cây bên đường. Đoạn Quắc
lần mò đến xứ khác trở lại cuộc đời dạy trẻ.
Thấy mất hút bạn, Nhân bổ
đi tìm. Khi nghe tin có người bắt được khăn áo ở mé rừng phía Nam, chàng lật
đật đến xem. Nhận rõ ấy là khăn áo của bạn, Nhân rất thương cảm: - "Ta
nuôi bạn thành ra hại bạn! Chắc bạn ra bị cướp giết chết". Nhưng sau đó
Nhân lại nghĩ khác: - "Bạn ta ra đi trong túi không có một đồng một chữ
thì dầu có gặp cướp cũng không việc gì. Đây một là hùm beo ăn thịt, hai là bị
lạc trong rừng sâu".
Nhân bắt đầu vào rừng tìm
Quắc. Không thấy có vết máu, chàng lại càng hy vọng. Băng hết chông gai, chui
hết bụi rậm, Nhân luôn luôn cất tiếng gọi: "Anh Quắc ơi! Quắc!
Quắc!". Nhân đi mãi, gọi mãi, quanh quẩn trong khu rừng mênh mông. Cho đến
hơi thở cuối cùng con người chí tình ấy vẫn không quên gọi: -
"Quắc!Quắc!". Rồi đó Nhân chết hóa thành chim quốc, cũng gọi là đỗ
quên.
Vợ Nhân đợi mãi không
thấy chồng về, lấy làm hối hận. Một hôm chị ta bỏ nhà bỏ cửa đi tìm chồng.
Cuối cùng cũng đến khu
rừng phía Nam. Nghe tiếng "Quắc! Quắc!", chị ta mừng quá kêu to: -
"Có phải anh đấy không anh Nhân!". Không có tiếng trả lời ngoài những
tiếng "Quắc! Quắc!". Vợ Nhân cứ thế theo tiếng gọi tiến dần vào rừng
sâu. Sau cùng không tìm được lối ra, chết bên cạnh một gốc cây.
Xem thêm các truyện khác tại đây:
Truyện 195. Sự tích chim Quốc
KHẢO DỊ
Truyện Sự tích chim quốc
của Trung-quốc khác hẳn truyện của ta. Theo sách Hoàn vũ ký thì ngày xưa có
Thục vương tên là Đỗ Vũ làm vua mang hiệu là Vọng Đế. Vọng Đế lập Miết Linh làm
tướng. Về sau Vọng Đế nhường ngôi cho Miết Linh rồi bỏ đi mất, hóa làm chim tử
quy, cũng gọi là chim đỗ vũ hay đỗ quyên.
Còn theo Cầm kinh thì
Miết Linh là bề tôi được Đỗ Vũ (tức Vọng Đế) tin dùng cất làm tướng; về sau bị
Miết Linh cướp ngôi, Đỗ Vũ tức và tiếc quá, ngày đêm kêu "Quốc!
Quốc!1" ra rả. Sau có một ông tiên hiện ra trách: - "Quá tin người để
mất nước, kêu mà làm gì?". Đỗ Vũ thẹn quá chui lủi trong bụi cây. Sau hóa
thành chim, hễ thấy người là chạy, thỉnh thoảng vẫn kêu "Quốc! Quốc!".
Đồng bào Mường ở Hòa-bình cũng có truyện Sự tích chim quốc tương tự với truyện
của Trung-quốc. Dòng dõi họ Bạch ở Kim-bôi thuộc châu Lương-sơn (Hòa- bình)
kiêng ăn thịt chim quốc vì họ cho chim quốc là dòng dõi của Thục đế. Mà Thục đế
ở đây lại là Thục An Dương Vương, mất nước, chết hóa thành chim, luôn miệng kêu
"Quốc! Quốc!".
Ở Nghệ-an có người kể Sự
tích chim quốc như sau:
Có đôi vợ chồng hiếm hoi,
chỉ được một con trai, hỏi vợ cho đám nào anh cũng chê cả. Sau anh đi buôn nước
ngoài, sang đất Thục, các cô gái thấy anh thì phải lòng, trong đó có một cô gái
nhà quan. Cô gái về thưa với cha. Quan cho đòi anh ta đến gả cho làm vợ. Hai
người yêu nhau rất mực.
Lấy nhau được một năm thì
có thư nhà sang báo anh về. Về đến nhà, anh bị bố mẹ giữ lại không cho đi buôn
xa nữa. Anh ta nhớ vợ ngày một héo mòn. Sau hóa ra chim quốc, miệng lúc nào
cũng kêu:
"Thục quốc! Thục
quốc!".
Đồng bào Nam-bộ lại kể
truyện này với chủ đề tình bạn, nhưng hình tượng trong truyện khác với truyện
của người Bắc-bộ ở trên:
Ngày xưa có một ông vua
Chàm tên là La Hoa. La Hoa chuẩn bị đem quân ra đánh nước Việt. Một người tên
là Quốc vừa là bạn vừa là cố vấn, hết sức can ngăn, nhưng không được. Tuy biết
chắc thất bại nhưng Quốc cũng xin đi theo để chịu chung số phận. Cuộc chiến đấu
diễn ra kịch liệt ở Đèo Ngang. La Hoa bị trúng một mũi tên chết. Quốc thúc quân
báo thù, cuối cùng cũng chết.
Hồn của Quốc đi tìm La
Hoa nhưng không biết rằng xác La Hoa đã bị kẻ địch đưa đi mất tích. Tìm không
được, hóa làm chim, luôn mồm kêu "Quốc Quốc, La Hoa" (ý nói đây là
Quốc, La Hoa ở đâu?)
Comments
Post a Comment