Hổ bị thỏ chơi một mẻ
mất mặt, thề từ nay không đội trời chung với thỏ. Một hôm, hổ đi chơi
gặp thỏ đang trèo cây ăn mật ong. Hổ đứng đón dưới gốc, trừng mắt bảo thỏ: - Mày đừng có hòng chạy nữa nhé! Tao tìm mày lâu lắm rồi. Muốn tốt xuống đây
nộp mạng!
Thỏ bèn làm kế hoãn
binh: - Ông làm ơn cho tôi đánh một hồi trống rồi tôi xin xuống để
ông bắt tội.
- Được, hổ trả lời.
Thỏ giơ tay giả làm
điệu bộ đánh trống liên hồi vào tổ ong. Bấy giờ tiếng ong bay vù vù, văng
vẳng có âm thanh phát ra làm cho hổ nghe tưởng là trống thật. Thích quá, hổ bảo
thỏ:
- Mày cho tao đánh với!
- Ông đánh cũng
được thôi - thỏ đáp - nhưng có điều, ông mà đánh thì tôi sẽ điếc tai long óc mất.
Vậy ông làm ơn để tôi đi thật xa đây đã, bao giờ không nghe tiếng hú của tôi nữa
thì hãy đánh.
Thế là hổ ta quên mất
việc trị tội thỏ, để cho thỏ nhảy xuống chạy trốn mất. Khi không còn nghe tiếng
hú, hổ mới trèo lên cây, đánh mạnh vào tổ ong. Tổ ong vỡ ra, cả bầy ong xông tới
đốt cho hổ tối mày tối mặt. Hổ kinh hoàng sẩy chân rơi xuống đất đau điếng cả
người. Nhưng ong vẫn không tha, hổ chạy đến đâu chúng đuổi theo đến đó, đốt cho
mặt sưng húp mới chịu thôi. Hổ biết là mắc mưu thỏ, giận bầm gan tím ruột. Hôm
khác hổ tình cờ gặp lại thỏ đang đứng bên bụi tre. Hổ chặn đường hét:- Mày
làm ông khốn nạn bao nhiêu phen rồi? Thôi, đứng đó cho ông trị tội. Thỏ
nghĩ ra được một kế khác, nói: - Ông hãy cho tôi gẩy một khúc đàn cha ông nghe đã rồi tôi sẽ để ông bắt tội. Tôi
không dám trốn đâu mà ông lo.
Hổ bằng lòng. Thỏ liền
nhảy lên bụi tre giả làm như cách gảy đàn. Kỳ thực, lúc nào gió thổi hai cây
tre sắp cọ vào nhau thì nó rút chân ra, lúc hai cây tre rời nhau thì nó đút
chân vào.
Tiếng tre cót két
làm vui tai hổ, cho nên hổ lại bảo thỏ: - Mày để cho tao gảy một lúc chơi.
Thỏ
nói:- Ông cứ gảy tùy thích, những chơi cho khéo kẻo hỏng mất đàn
của tôi đi!
- Mày dạy tao
cách gảy thế nào đã.
- Tay ông to
quá đánh hỏng đàn mất. Vậy ông hãy cứ đánh bằng đuôi thì tốt hơn. Đây này! Cứ
lúc nào hai cây tre rời nhau thì ông cho đuôi vào giữa, thế là nó bật
thành tiếng nghe rất thú. Nhưng ông hãy chờ cho tôi đi xa đây đã.
Nói rồi, thỏ nhảy xuống,
ba chân bốn cẳng chạy mất. Còn hổ làm đúng như lời của thỏ, bị tre nghiến
đứt mất một khúc đuôi. Hổ đau đớn không thể nói hết, gầm rống vang trời, trông
bộ dạng rất thiểu não. Hắn quyết bắt cho được thỏ xé xác ra mới hả dạ.
Bẵng đi một ít lâu,
hổ lại gặp thỏ. Nhưng lần này đang lúc thỏ vô ý sa xuống một cái hố sâu không
làm sao lên được. Thấy mặt hổ, thỏ vội gọi: - Trời ơi! Ông còn chưa
biết ư? Mau lên không thì nguy khốn đến nơi rồi! Hổ nghe nói thế, cuống lên hỏi
lại thỏ: - Thế nào? Nói mau.
- Ông ơi - thỏ
đáp - ông có thấy gió thổi ào ào, cây cối rung chuyển đó không, đó là dấu hiệu
trời sắp sập rồi, chỉ còn một cách nhảy xuống đây mới có thể thoát được mà thôi!
- Thật thế à?
Cho tao xuống với nhé!
- Ông xuống
ngay đi! Ở lại trên đó là chết bẹp xác.
Thế là hổ không suy
nghĩ gì nữa nhảy ngay xuống hố sâu, trong lòng lo ngay ngáy không còn nghĩ gì đến
chuyện trị tội thỏ nữa. Thấy thế, thỏ tìm cách chọc hổ chơi. Bèn dùng tay cù
vào nách hổ. Hổ không chịu được lối đùa nghịch của thỏ, mắng: - Yên.
Mày nghịch như quỷ ấy! Nếu còn như thế nữa tao sẽ không đánh mày mà quẳng mày lên
trên kia, cho trời sập đè bẹp xác.
Thỏ chỉ yên lặng được
một chốc rồi lại lẻn tới cù hổ. Tức mình, hổ nắm lấy hai chân thỏ vứt lên miệng
hố. Thỏ đắc mưu, chạy một mạch vào làng báo cho mấy ông thợ săn biết. Lập tức họ
vác cung tên giáo mác đến hố giết chết hổ, quảy về xả thịt.
Hêts
KHẢO DỊ
Truyện Mưu con
thỏ của người Cham-pa gần với truyện của ta. Nó kết hợp 3 truyện. Con
thỏ, con gà, con hổ; Con thỏ và con hổ và truyện To đầu
mà dại nhỏ dái mà khôn.
Thỏ cùng cắt tranh để
lợp nhà với các con vật khác, nhưng không phải chỉ có gà, hổ, mà còn
có thêm voi và rái cá. Chúng nó cắt phiên lần lượt nấu cơm.
Lần đầu là hổ. Hổ đi
một chốc bắt hươu, nai, cầy cáo mang về, thứ nấu thứ quay, rồi gọi cả bọn về
chén. Họ đều khen ngon và ca ngợi hổ. Qua ngày sau đến lượt rái cá. Rái cá xuống
nước bắt những loại cá ngon, thứ nướng, thứ kho, thứ làm mắm, rồi gọi cả bọn về
ăn. Họ đều khen ngợi rái cá. Qua ngày sau nữa đến lượt gà rồi lại đến lượt thỏ
đều giống truyện của ta. Gà đẻ trứng cũng được cả bọn khen ngợi. Thỏ không biết
làm thế nào cũng bắt chước gà són cứt vào nồi, gia mắm muối vào quấy lên, nói dối
là canh cá ha-kan, cá tan ra trong nước. Rồi thỏ làm bộ đau
đầu, lên nằm không ăn. Cả bọn lúc đầu khen ngon, nhưng thỏ chốc chốc lại ngáp
và kêu lên mấy tiếng: "Hay ê ta-put.. hơ-vút ê
ta-pay". Cả bọn mới biết ăn phải cứt thỏ, nhưng ở đây không có
cơn giận của hổ cũng như các con vật khác, vì cả bọn đang chuẩn bị chở
tranh về.
Ăn xong chúng hội
nhau lại chia việc: voi thì làm xe, hổ và rái cá làm "bò", gà dẫn đường,
còn thỏ thì kêu đau, được đẩy xe. Sắp tranh lên lưng voi rồi, chúng lấy dây chằng
lại, buộc dây vào cổ voi, một đầu buộc vào cổ hổ và rái cá. Đi được nửa
đường, thỏ làm bộ lên cơn sốt xin phép trèo lên xe. Rồi nó xin mồi lửa của gà để
sưởi vì "cơn rét không thể chịu được". Kết quả là tranh cháy dữ dội
trên lưng voi; thỏ còn xui hổ và rái cá kéo voi ra trước gió. Cuối cùng rái cá
kéo được xuống nước: lửa tắt nhưng voi cũng chết.
Thỏ bỏ trốn đi chỗ
khác nhưng lại bị trăn quấn ngồi im một nơi trong bụi. Hổ bắt gặp, hỏi thỏ: -
"Mày làm gì đó?" - "Tôi thắt dây lưng hoa của ông bà để lại"
thỏ đáp. Hổ không biết có trăn, liền mượn dây lưng để thắt. Thỏ ban đầu làm bộ
không cho nhưng sau bảo hổ kiếm cho một cái gai để gỡ nút thắt rồi sẽ cho mượn.
Được gai, thỏ chích vào mũi trăn, trăn đau, giật nảy mình, thỏ thừa cơ chạy mất,
nhưng trăn cũng kịp thời quấn lấy hổ. Thỏ gọi người đến bắt. Thấy người đến, hổ
sợ, cắn đứt đuôi trăn rồi bỏ chạy.
Lần thứ hai, thứ ba,
và thứ tư cũng như truyện của ta, hổ đều bị thỏ chơi cho những vố cay chua như
"đánh trống", kỳ thực lừa hổ đánh vào tổ ong vò vẽ để ong đốt;
"gảy đàn sa-ra-nai", kỳ thực lừa hổ tặc lưỡi vào giữa hai cành cây sắp
cọ vào nhau; và nhảy xuống giếng khô, v.v...
Sau khi bị hổ ném
lên khỏi miệng giếng, thỏ đi gọi người ra bắt hổ. Lúc ấy có đám ăn mừng, người
ta nghe nói kéo nhau đi xem. Thừa dịp ấy thỏ ăn hết bánh, ăn xong sắp bát đĩa lại
một đống rồi trùm chiếu lên. Lại lấy khăn đỏ quấn đầu rồi đánh trống
inh ỏi. Trong khi đó ở dưới hố, thấy bóng người, hổ chạy vụt lên được khỏi miệng
giếng. Mọi người trở về thấy mất bánh. Nhìn thấy một đống lù lù dưới chiếu, họ
tưởng là thỏ bèn lấy gậy đánh, làm vỡ hết bát đĩa. Thấy thỏ trên nóc nhà họ rủ
nhau vây bắt. Thỏ nhảy từ nóc này sang nóc khác. Họ lấy mồi lửa ném thỏ, thỏ
tránh được nhưng nhà cháy.
Thỏ giả chết nằm giữa
đường, một người đàn bà đi chợ về đội một rổ bánh, chuối, đường, v.v... để về
làm đám. Tưởng là con thỏ bị đánh chết, bà ta nhặt bỏ vào rổ, nhưng về đến nhà
thì thỏ đã nhảy xuống trốn đi sau khi chén hết bánh trái trên rổ.
Thỏ lại gặp một con
voi đang khóc. Từ đây trở xuống giống với truyện To đầu mà dại... của
ta. Cũng vậy, voi thi với hổ bị thua phải nộp mình cho hổ chén thịt, nhưng ở
đây không phải thi nhảy qua khe mà là thi hét làm sao cho chim chóc
thú vật phải sợ. Thỏ cũng bảo voi làm đúng như lời mình dặn, đặc biệt là têm sẵn
cho mấy miếng trầu. Với nước quết trầu, thỏ làm cho hổ tưởng là thỏ đánh voi chảy máu nên bỏ chạy. Rồi hổ không gặp khỉ mà gặp rùa. Rùa cũng buộc dây
vào mình nối với chân hổ và đưa hổ trở lại. Bị thỏ dọa, hổ cũng bỏ chạy kéo cả
rùa đi khắp nơi làm cho rùa chảy máu mồm.
Một truyện của người
Ca-tu Thỏ rơ-pai có những chi tiết khác:
Đi-đít đóng thuyền,
thỏ làm bộ khôn tới bày vẽ, cuối cùng thuyền hỏng, bị Đi- đít giận ném vào đống
ván bằng cây i-dơ đầy nhựa, thỏ bị dính chặt. Đang lúc không biết làm
thế nào, thấy voi, thỏ nói: - "Không biết sức chú có kéo co được với anh một
keo không?". Bị khích, voi thò vòi cuốn tung thỏ lên. Thế là thỏ thoát
nhưng lại rơi xuống một cái hố sâu. Gặp hổ, thỏ gọi: - "Mau xuống đây kẻo
giặc sắp tới giết thịt". Hổ nhảy xuống. Cũng như truyện của ta, thỏ cầm
que chọc vào tai, vào mũi, rồi vào đít hổ để hổ tức, hy vọng hổ ném mình lên khỏi
hố. Nhưng hổ vẫn không giận thỏ. Sau cùng thỏ bảo hổ há miệng cho mình nhổ nước
bọt sẽ được bữa chén. Nhưng khi hổ há miệng thì thỏ ỉa vào một bãi. Giận quá, hổ
quẳng thỏ lên. Thỏ thoát được và gọi dân làng ra bắt hổ. Bắt được hổ, dân làng
đem rượu thịt mời thỏ ăn. Nhưng khi cả làng say rượu, thỏ cởi trói,
cho hổ ăn no, rồi cả hai bỏ chạy.
Thỏ sai hổ đi tìm lửa
về phía mặt trời mọc. Vắng hổ, thỏ ở nhà chén hết thịt rồi lấy đu đủ, bắp chuối
nấu một nồi, khi hổ về cho hổ ăn bảo đấy là thịt.
Ở đây cũng có tình
tiết thỏ chỉ cho hổ tổ ong vò vẽ nói là chiêng, hổ lên đánh bị ong cắn ngã xuống
đất. Lại lần khác, chỉ cho hổ hai cây tre cọ nhau bảo là kèn hổ ghé lưỡi vào bị
cây kẹp, hổ lăn ra chết. Thỏ tìm đến dê rừng nói dối là có con nai chửi
nó, lại đến nhà nai nói là dê rừng chửi, làm cho hai con giận nhau, vì vậy húc
nhau chết cả đôi.
Thỏ bị mùi chuối
trong một cái bẫy rất thơm quyến rũ, bèn xin bẫy một quả. Bẫy trả lời: -
"Ta chỉ biết trương lên sập xuống thôi!". Mấy lần xin không được, thỏ
cáu tiết đạp bẫy một đạp, bị bẫy chụp lấy người, không rút ra được.