Ngày xưa, có một anh
học trò tầm thường tên là Hồ Sinh. Gia tư của hắn cũng không lấy gì làm thiếu
thốn, nhưng ngày đêm, hắn chỉ những mong muốn một chút danh phận. Vì thế, khi
nghe nói ở huyện có khuyết chân thơ lại là hắn vội bán ruộng cố đi lo lót cho
được. Sau mấy phen chạy vạy không xong, hắn sực nhớ đến một người bạn học cũ có
người thân quen biết với cụ Thượng, bèn tìm đến nhờ vả.
Người bạn của Hồ
Sinh khi nghe hắn bày tỏ ý mình vội bảo: - Người ra có câu "Con
trong lừ rưng rưng nước mắt, con ngoài lừ ngút ngoắt muốn vô". Sao bác
không giữ ruộng lại để cày cấy làm ăn, có hơn là phải quỵ lụy để mua mấy cái lo
vào người cho khổ?
Nhưng sau mấy lần
khuyên dỗ, vẫn thấy nét mặt bạn quả quyết quá, mới giới thiệu hắn với một người
bạn khác của mình, và nói: - Người quen của tôi chả có thế lực gì
đâu. Sẵn có quen một nhà đạo sĩ trên núi Ba-vì, ông ấy quen biết rất nhiều vị
quyền cao chức trọng có thể hơn cả cụ Thượng nữa. Ông ấy có cách làm cho bác
nên công danh. Để tôi viết mấy chữ, ông ấy sẽ vì tôi mà giúp bác hết sức.
Hồ Sinh cầm thư của
bạn tìm đường lên núi Ba-vì. Hắn hỏi thăm mãi, quả đến một cái hang
có một phiến đá lớn lấp kín. Theo lời dặn, hắn kêu to: - "Có phải đây là
hang đạo sĩ không? Nếu phải xin mở cửa cho vào". Tự nhiên hòn đã xoay
ra mở một lối cho hắn vào. Phía trong rất im lặng nhưng
sáng sủa. Hắn bước quá chừng chục bước đã thấy vị đạo sĩ đang nằm trên một cái
chõng, miệng nhai trầu, mắt lim dim nghỉ ngơi. Bên cạnh đó có một cái chõng
khác, trên có một cơi trầu chỉ còn hai miếng. Tuy có khách mà đạo
sĩ cũng không ngồi dậy, chỉ với tay cầm lấy thư đọc, miệng vẫn nhai trầu bỏm bẻm.
Một lát, nhìn trừng trừng vào mặt khách, nói: - Ta sẽ cho anh được
làm quan. Nào anh muốn làm quan to hay nhỏ, như thế nào?
Đáp: - Tôi
học hành cũng ít ỏi, chỉ muốn làm một chân thơ lại cũng đã mãn nguyện.
- Được! Anh hãy
ngồi nghỉ, ăn một miếng trầu, ta sẽ liệu.
Hồ Sinh rón rén lại
ngồi ở giường lấy một miếng trầu trong cơi ra ăn. Miếng trầu rất ngon. Nhưng vừa
nhai giập thì hắn đã thiu thiu ngủ.
Sau khi trở về nhà mấy
ngày, bỗng một hôm có một người lính lệ mang trát đến đòi. Hắn sợ quá tưởng có
việc gì xảy ra. Nhưng khi vào dinh cụ Thượng, hắn được đón tiếp rất
niềm nở. Người ta để dành cho hắn không phải là chân thơ lại ở huyện mà là
một chân thông biện ở dinh quan Bố tại tỉnh nhà. Công việc chẳng có gì là khó
khăn và tốn kém vì có "tay trong" của nhà đạo sĩ, làm cho hắn hết sức
sung sướng. Thế là từ đó, Hồ Sinh hàng ngày ra vào công đường, dạ dạ, bẩm bẩm
khúm núm trước mặt các quan. Ban đầu hắn thấy nhục, nhưng mỗi lần đứng trước mặt
bọn tổng lý và những người dân có việc đến cửa quan thì hắn lại cho là một sự
vinh hiển. Ban đầu hắn ngần ngại chối từ cả lễ bạt của những người có việc
đưa lên lo lót, nhưng dần dần hắn bạo dạn và khôn ngoan hơn. Chẳng những
hắn thành thạo trong nghề bóp nặn mà còn học được nhiều mánh khóe làm
tiền kỳ lạ là tạo ra những vụ án bất ngờ mà kết quả cả nguyên cáo lẫn
bị cáo tiền bạc xủng xoẻng dắt nhau đến công đường đút cho hắn và quan trên của hắn.
Vì thế, trong vài ba
năm, tiền của của hắn bộn bề, hắn làm nhà tậu ruộng và sống cuộc đời xa xỉ hơn
trước. Hắn lại được một phú trưởng giả trong hạt gả con gái cho. Mười năm sau,
vợ hắn đã sinh được hai trai hai gái và được cất nhắc làm một chức quan nhỏ. Một
nhà phấn vua trang điểm, cuộc đời cứ thế lên như diều, không có ai theo kịp.
Nhưng một ngày kia,
giữa lúc Hồ Sinh đang ngồi cho vợ chải đầu thì bỗng có lính lệ cầm trát đến
đòi. Hắn không nghi ngờ gì cả. Nhưng khi đến dinh cụ Thượng hắn liền bị bỏ ngục.
Một viên khâm sai đặc phái cải trang đi thanh tra đã tìm ra được rất nhiều chứng
cớ về những vụ tham tang hối lộ của bọn quan tỉnh, mà tất cả đều có liên quan đến
hắn. Thế rồi, trong khi chờ đợi xử án thì những người dân bị vu oan giá họa
ngày trước đều đổ xô tới quan khâm sai kiện hắn. Đơn kiện cao kể hàng chồng.
Ngày xử án hắn là một ngày đông hơn hội. Hắn bị tử hình không đợi tâu về triều
vì quan khâm sai có quyền "tiền trảm hậu tấu". Trước khi ra pháp trường
chịu tội, hắn hồi tưởng lại chuyện cũ và ăn năn rằng phải chi mình đừng có lên
hang đạo sĩ để nhờ lão ấy chạy chọt cho thì đâu đến nỗi này.
Hồ Sinh bỗng choàng
dậy vì có một tiếng động rất dữ dội. Hắn mở mắt thì té ra mình vẫn
còn nằm trên chiếc giường thứ hai của nhà đạo sĩ, chân đạp phải cơi trầu lăn xuống
đá đánh choảng một tiếng, miếng trầu còn lại lăn lóc giữa đường. Còn đạo sĩ miệng
vẫn còn nhai trầu, mắt lim dim, chợt ngồi dậy hỏi hắn: - Bây giờ
chúng ta sẽ bàn một chút. Anh sẽ cầm thư của tôi đến cụ Thượng..."
Nhưng lúc này Hồ
Sinh không còn đủ can đảm để tính chuyện danh phận nữa. Hắn vội nhả miếng trầu
đang ngậm ở miệng và cáo từ ra về. Từ đó, hắn trở nên một tay làm ăn chí thú
trên ruộng đất của mình.
Hết.
KHẢO DỊ
Tương tự với truyện
của ta, trong kho tàng điển cổ của Trung-quốc có truyện Giấc mộng
Nam-kha (hay Giấc mộng kê vàng) cũng rất phổ biến ở Việt-nam.
Lư Sinh đời Đường, một
hôm mặc áo cừu ngắn cưỡi ngựa câu sắp đi săn, gặp đạo sĩ Lã Đồng Tân ở quán
Hàm-đan. Chàng kêu khổ. - "Sao mà khổ?", đạo sĩ hỏi. - "Tài trai
lập công to làm quan lớn, ăn ngon mặc tốt, nghe hát hay, họ hàng vẻ vang. Tôi
tuổi đứng bóng vẫn còn chân lấm tay bùn". Đạo sĩ bèn rút cái gối trong đãy
ra trao cho anh chàng và bảo: - "Gối vào gối này sẽ được vinh hiển như
nguyện". Bấy giờ chủ quán đang quấy một nồi cháo kê. Lư Sinh kê gối nằm ngủ
thấy mình lấy vợ họ Thôi đẹp và giàu. Rồi đỗ tiến sĩ làm quan đến tiết độ sứ, cầm
quân phá được giặc, trải mười năm làm tướng. Cả triều đình ghen ghét, gièm pha
rằng việc thông biên giới của Lư là có ý định làm phản. Lập tức anh bị bỏ ngục.
Sợ quá, Lư Sinh khóc lóc bảo vợ: - "Ta vốn làm ruộng ở Sơn Đông, cấy dăm
ba mẫu không đến nỗi đói rách, quan quý chi đến nỗi này. Bây giờ dầu muốn áo ngắn
ngựa câu rong chơi săn bắn sao được?". Toan tự tử, vợ con không
cho. Dần dần vua biết oan, phục chức cũ. Về sau Lư Sinh có năm con trai, đều đỗ
cao làm quan to. Con sinh đẻ được hơn mười cháu, kết hôn với con nhà vọng tộc,
Lư Sinh sống ngoài tám mười tuổi thì chết.
Bỗng nhiên chàng bừng
mắt tỉnh dậy, thấy mình còn nằm mà nồi kê vẫn chưa chín. Lấy làm quái lạ, nói:
- "Ô hay, đây là chuyện chiêm bao ư?". Lã Đồng Tân cười: - "Ấy,
trò đời cũng thế cả".
Trong Liêu trai
chí dị có truyện Giấc mộng kê vàng thứ hai (Tục hoàng lương):
Hiếu Liêm họ Tăng đi
chơi với các bạn dòng sang, vào chùa Tỳ-lư nhờ một nhà sư chiêm tinh bói số vận.
Sư bảo chàng sẽ làm tể tướng trong hai mươi năm. Mọi người chúc tụng. Tăng đùa
phong chức cho các bạn. Nhân mưa, nghỉ lại, mộng thấy có hai trung sứ đến triệu
vào cung, được vua phong làm tể tướng. Vinh hiển rồi, Tăng đền ơn trả oán. Dần
dần ăn của đút, hiếp gái đẹp, không việc gì không làm. Sau có người làm sớ vạch
tội, các quan cũng tố cáo. Tăng bị trích làm quan Vân-nam. Trên đường đi bị quỷ
bắt xuống âm phủ chịu hình phạt vạc dầu núi dao, nuốt sắt nóng. Sau
đó chuyển kiếp làm con gái một người hành khất chịu đói rét. Mười bốn
tuổi gả làm thiếp cho một tiến sĩ họ Cồ, bị vợ cả hành hạ. Một hôm có hai tên
giặc giết mất chồng, bị vợ cả vu là đưa trai về giết, việc lên quan, chịu tra tấn
kêu khóc ầm ĩ. Bỗng nghe tiếng bạn gọi, Tăng tỉnh dậy. Sư bảo: - "Quẻ bói
nghiệm chăng?". Đáp: - "Xin cám ơn chỉ giáo". - "Nếu theo
đường nhân đức thì trong lò lửa có sen tươi". Lúc về, lòng công danh nguội
lạnh. Tăng về sau bỏ đi, không rõ đi đâu.
Tương tự với các
truyện trên, người In-đô-nê-xi-a (Indonesia) có truyện Chiếc chiếu đạo sĩ:
Một gã tham lam độc
ác, một hôm mượn bạn năm mươi nén bạc đi buôn. Dọc đường, hắn làm quen rồi giết
chết một lái khác để chiếm lấy bị vàng. Với số vàng đó, hắn lần lượt đút lót để
được bổ quan huyện, rồi quan tỉnh, rồi tổng đốc, v.v... Lần cuối cùng, được lệnh
trên, hắn cưỡi ngựa cùng mười người thân tín về kinh nhậm chức. Vào nghỉ ở một
ngôi chùa, hắn bắt đạo sĩ phải dọn chỗ nằm. Đạo sĩ nói: "Bần đạo có một
chiếc chiếu đan bằng tre chẻ mỏng, nó có phép ai ước gì trong mộng đều thấy cả".
Nằm lên, hắn mơ thấy mình chém chết đạo sĩ cướp lấy chiếc chiếu. Trên đường về
kinh có tin vua vi hành, hắn mưu với tể tướng - là người cất nhắc hắn - giết
vua. Khi tể tướng lên ngôi vua thì phong hắn làm tể tướng, nhưng hắn lại muốn
làm vua, nên nhân lúc đi săn, hắn bắn chết vua mới, nhưng bị quân đội của thái
tử đánh cho đại bại. Hắn chạy bán sống bán chết đến ngôi chùa hắn đã giết đạo
sĩ cướp chiếu. Trốn vào chùa hắn bị vấp ngã, giật mình tỉnh dậy, vừa nghe có tiếng:
- "Bắt lấy nó". Có mấy người chạy vào, hắn hốt hoảng chạy
vào rừng nhưng cuối cùng bị tóm lôi về chùa.
Thì ra, một người
lái đò ngày xưa vẫn còn sống, làm nhân chứng cho vụ án giết người lấy bị
vàng mà hắn là thủ phạm. Nhân có thái tử đi tuần tra, người lái đò tố
cáo, thái tử ra lệnh lùng bắt, đúng vào lúc hắn đang ngủ ở ngôi chùa cổ. Nhưng
hắn thì cứ tưởng thái tử đến bắt về tội giết vua trong giấc mộng. Bị tra khảo,
hắn thú tội giết người lái lấy bị vàng, đồng thời thú cả tội giết vua.
Thái tử sai giải hắn
về kinh xử tử.
Loại truyện có đề
tài giấc mộng kê vàng cũng khá phổ biến ở một số dân tộc.
Truyện của Ấn-độ đại
khái như sau: Có một ông vua nghe tin một bà phù thủy có tài bèn mời đến bảo trổ
tài cho mình xem. Bà ta đến nhìn thẳng vào mắt vua. Bỗng vua mê man
thấy mình cưỡi một con ngựa đen, ngựa phi rất nhanh đưa mình đến một nơi xa xăm
và hoang vụ thì dừng lại. Vua thơ thẩn đi tìm cái ăn vì quá đói. Sau đó gặp một
cô gái mang cơm, vua xin ăn. Cô gái nói: - "Tôi thuộc
đẳng cấp thấp hèn, bàn tay "dơ bẩn" không thể dâng cơm hầu ngài được".
Nhưng vì đói quá vua vẫn phải ăn cơm của cô, và vì tình thế bắt buộc vua đành
phải lấy cô là vợ. Hai người ăn ở với nhau trong hoàn cảnh hết sức gian khổ lần lượt
sinh được 4 con. Ngày lại ngày nối nhau qua, gia đình trải bao lần đói kém. Một
lần hạn hán, đứa bé đói lâu ngày chết, vua già lụ khụ hy sinh cho vợ con sống
sót thì vừa tỉnh dậy. - "Ôi! 70 năm trời một giấc ngủ ra!". Bà phù thủy nói: -
"Vâng ngài mới nằm được một tẹo thôi."
Truyện của Mông-cổ
cũng tương tự truyện Ấn-độ, một bà phù thủy cho một ông vua chung sống trong giấc
mộng với một người đàn bà nghèo hèn, trải qua nhiều lần đói khổ chật vật sinh
được hai đứa con, cho đến lúc cực kỳ nheo nhóc mới tỉnh dậy thì chén trà do vua
sai người hầu rót vẫn chưa nguội.
Truyện của
Tây-ban-nha (Espana): Có một mục sư nghe tiếng một bà phù thủy giỏi
nên tìm đến nhờ giúp cho mình trở thành một người có địa vị cao tột. Thấy bà từ
chối, mục sư cố ép. "Nếu tôi làm theo yêu cầu thì phải cho tôi cái gì mà
tôi muốn". "Đồng ý". Mụ bèn bảo người nhà đầy tớ gái bắt con gà
rừng vặt lông. Mục sư bỗng thiếp đi và trong giấc mơ quả đạt được ý muốn thay
chân vị Giáo hoàng đương kim mới chết. Nhưng khi bà phù thủy đến xin đứa con
trai thì ông không thuận. "Con trai tôi để làm Hồng y giáo chủ". Bỗng
chợt tỉnh dậy thấy mình vẫn là mục sư mà thịt gà vẫn chưa chín.
Xem thêm các truyện khác tại đây:
-----
Comments
Post a Comment